Johari-Venster in Scrum (+ Team-Oefening)

Johari window uitgelegd

Het Johari-venster is een oud model. Het werd in 1955 ontwikkeld door Joseph Luft en Harry Ingham. De naam Johari is gebaseerd op de eerste letters van hun namen. Het duo deed destijds onderzoek naar groepsdynamiek. Zelf geven zij aan dat het model ingezet kan worden om zelfbewustzijn bij individuen en groepen te vergroten.

Het Johari-venster bestaat uit vier kwadranten:

1. De open ruimte: in dit kwadrant bevindt zich datgene wat bekend is bij jezelf én bij anderen. Dit kwadrant vult zich aan de hand van hoe je je gedraagt binnen een groep, wat je zegt, en hoe je dingen zegt. Dit kwadrant is bekend bij zowel jezelf als anderen, waardoor hierbinnen open kan worden gecommuniceerd en samengewerkt. Binnen Scrum wil je de open ruimte het liefst zo groot mogelijk maken.
2. De blinde vlek: in dit kwadrant bevinden zich de dingen waarvan je jezelf niet bewust bent, maar die anderen wel zien. Omdat je een blinde vlek niet zelf kunt onthullen, heb je hiervoor feedback van anderen nodig. Dit vraagt om een houding waarin je je kwetsbaar opstelt en openstaat voor (soms lastige) feedback.
3. Het verborgen gebied: dit is de privéruimte van een individu. In dit kwadrant bevinden zich bepaalde karaktertrekken, gedachten of gevoelens waarvan je jezelf bewust bent, maar die je voor anderen verbergt. Door openheid te geven over dit gebied kan de open ruimte vergroot worden.
4. Onbekend gebied: dit terrein is onbekend voor jezelf, maar ook voor anderen. Hoe kom je er dan toch achter wat zich hier bevindt? Dit kun je doen door in een nieuwe omgeving en met nieuwe mensen te experimenteren met nieuwe activiteiten. Verandering legt misschien iets bloot wat eerder onzichtbaar was.

Hoe gebruik ik het Johari raam binnen Scrum?

Wanneer een Scrumteam start met samenwerken, kennen teamleden elkaar soms nauwelijks. De open ruimte is daardoor klein, en vrije communicatie en een optimale samenwerking zijn nog lastig. Het team kan de open ruimte vergroten als teamleden (1) feedback vragen aan anderen en (2) openheid geven over zichzelf.

De open ruimte vergroten door vragen van feedback

Idealiter geeft het Scrumteam intern en extern continu feedback wanneer dit nodig is. Feedback vragen en geven gebeurt bij Scrum standaard in de Review en de Retrospective. In beide meetings is het belangrijk dat feedback op de juiste manier gegeven wordt. In de Review vergroot het team de open ruimte door interactie met de stakeholders van het project. Dankzij de feedback van stakeholders verbetert de communicatie over de opleveringen binnen het project, evenals de kwaliteit van de opleveringen. De feedback in de Retrospective zorgt ervoor dat men op persoonlijk vlak binnen het team de open ruimte vergroot. Dat verbetert de communicatiestromen en samenwerking binnen het team.

De open ruimte vergroten door geven van openheid

Een tweede manier om de open ruimte te vergroten is door het geven van openheid. Binnen Scrum kun je dit op verschillende manieren doen. Het valt aan te bevelen om bij de start van een Scrumproject een uitgebreide kick-off te organiseren, waarin teamleden openheid geven over hun kwaliteiten en ambities, maar ook over hun leerpunten. Op die manier vergroot je direct bij de start van een project de open ruimte binnen het team. Een ander aspect van Scrum dat openheid vergroot, is face-to-face samenwerking. Een Scrumteam werkt samen vanuit dezelfde fysieke locatie. Doordat teamleden tijd met elkaar doorbrengen, vergroot dit de mate van openheid, omdat er een vertrouwensband wordt opgebouwd. Als Scrum Master is het essentieel om te werken aan vertrouwen binnen het team.

Retrospective-oefening

Dit model kun je als Scrum Master goed inzetten in een Retrospective:

1. Zorg voor een duidelijk kader, bijvoorbeeld: ‘We gaan het hebben over hoe we elkaar kunnen helpen om nog meer open ruimte te creëren, en we gaan oefenen met feedback geven en vragen binnen ons team.’
2. Leg het model uit en vraag iedereen om iets op een post-it te zetten wat in de samenwerking onbekend is voor het team, maar bekend voor de persoon zelf. Dit kan bepaald gedrag zijn, gedachten, behoeften: het maakt niet uit, als het maar binnen de samenwerking past. Als men dit lastig vindt, kun je ook beginnen met de vraag: wat stimuleert voor jou de open ruimte in ons team?
3. Laat de teamleden in tweetallen bespreken wat ze hebben opgeschreven.
4. Bespreek vervolgens met het gehele team de resultaten.

Ook interessant:

• 7 Tips om de Scrum Master te worden die je team nodig heeft
• Wat is Scrum?: 10 korte animatie video’s
• Scrum motiveert!
• De Sprint Backlog: Alles wat je moet weten  (en een template)

Vind je dit artikel interessant?

Volg ons op LinkedIn (we delen onze blogs met je)

Over de auteur: Rik van der Wardt

Rik is Agile Coach met specialisatie op innovatie en zelforganisatie. Zijn expertise ligt op het ontwikkelen van teams die zelf verantwoordelijkheid nemen voor hun werk en tot waardevolle vernieuwing komen. Dit doet hij door het inzetten van elementen uit het Agile gedachtegoed, het aanspreken van intrinsieke drive, een dosis gezond verstand en aanstekelijk enthousiasme.