samen
werken
Wat zijn Liberating Structures (+ Enkele Voorbeelden)
Liberating Structures zijn een verzameling van simpele werkvormen die interactieve bijeenkomsten transformeren door alle deelnemers te betrekken. Ze voorkomen dat één stem domineert en maken gebruik van de collectieve kennis en creativiteit in de groep
Eindeloze meetings en PowerPoints…
Iedereen maakt ze wel eens mee en sommigen zelfs veel te vaak: Meetings, Power Point presentaties, of brainstormsessies; georganiseerd met de beste bedoelingen, maar waar de aandacht, betrokkenheid en energie snel onder het nulpunt zakt.
De organisatie hoopt op een interactieve bijeenkomst, waar de deelnemers zich geroepen voelen om hun mening en visie te geven op het onderwerp. Toch zijn die goede bedoelingen vaak niet genoeg aanleiding voor de meeste deelnemers om een actieve bijdrage te leveren.
Het resultaat is dat er uiteindelijk maar een paar zijn die daadwerkelijk bijdragen aan het eindresultaat. Dat zijn dan degenen met de luidste stem, of die wat hoger in de hiërarchie staan. (Hippo: Highest Paid Persons Opinion). De luidste stem verkondigt echter niet altijd de beste ideeën en de hoogte van het salaris is geen indicator voor de concrete bijdrage aan de organisatie of onderneming.
Of daarmee dan het optimale resultaat van de bijeenkomst is behaald, is niet altijd direct duidelijk. Het aanwezige creatieve en innovatieve potentieel in de groep is in ieder geval niet optimaal benut. Toch zonde van de tijd en energie en bovendien een gemiste kans om daadwerkelijk draagvlak, eenheid en innovatie te creëren en verandering teweeg te brengen in de organisatie.
Dat dit anders moet is duidelijk, dat het anders kan inmiddels ook. En dat hoeft helemaal niet moeilijk te zijn. Liberating Structures biedt een goede oplossing voor dit veelvoorkomende probleem.
Wat zijn Liberating Structures?
Liberating Structures is een verzameling van 33 simpele, maar subtiele werkvormen (micro-structures), waarmee je betrokkenheid, innovatie en participatie kan vergroten bij het werken met groepen, ongeacht de grootte. Liberating Structures maken optimaal gebruik van de collectieve expertise en kennis in de groep en stimuleren creativiteit.
“Liberating” vóór “Structures” doet een zekere mate van chaos vermoeden, maar structuur heeft absoluut de overhand. Die structuur zorgt ervoor dat er veilige ruimte ontstaat waarin alle deelnemers aan de bijeenkomst hun mening en ideeën op een constructieve manier kunnen inbrengen. Daarmee komen ook diegenen aan bod die normaliter liever op de achtergrond blijven en wat minder geneigd zijn hun mening en goede ideeën op tafel te leggen.
Zo wordt qua creativiteit en innovatie het onderste uit de kan gehaald en wordt er bovendien draagvlak gecreëerd, doordat deelnemers zich gehoord en dus gewaardeerd voelen. Met Liberating Structures kan de effectiviteit en uitkomsten van eerdergenoemde bijeenkomsten dus aanmerkelijk worden verbeterd.
Wat zijn de principes van Liberating Structures?
In de praktijk zien we dat mensen Liberating Structures soms zien als ‘gewoon leuke werkvormen’. Maar er zit wel degelijk een gedachtegoed achter. De principes zijn bedoeld om samenwerking gelijkwaardiger, creatiever en effectiever te maken. Zo geven Liberating Structures iedereen de kans om mee te doen, niet alleen de mensen die altijd het woord nemen. Ze nodigen uit tot experimenteren, laten je werken in kleine veilige stappen en zorgen ervoor dat je niet verzandt in eindeloze discussies. Wat ons aanspreekt, is dat je met een paar simpele ingrepen ineens hele andere gesprekken krijgt. Gesprekken waar je normaal misschien niet eens aan toe zou komen.
De voordelen van Liberating Structures
Het gebruiken van Liberating Structures biedt een tal van voordelen, dit zijn er een aantal:
- Ze zijn eenvoudig, gemakkelijk aan te leren en toe te passen
- Training is niet noodzakelijk, maar wel mogelijk. Neem contact op als je interesse hebt, we verzorgen graag een bijeenkomst voor je
- Ze minimaliseren het remmende effect van hiërarchie en machtsdynamiek in de groep
- Je creëert een veilige en inclusieve omgeving, waardoor ook de introverte EN extraverte deelnemers ruimte krijgen
- Ze leveren concrete resultaten op
- Ze zijn leuk en zorgen voor meer energie tijdens bijeenkomsten
- Er is een actieve “community” om ervaringen mee te delen en meer kennis op te doen
Liberating structures zijn ook in een Liberating Structures String op te nemen. Dit is een reeks van verschillende werkvormen waarmee je een omvangrijker doel kunt bereiken in een aantal stappen.
Voorbeeld Liberating Structure: 1,2,4 allemaal, (12 min.)
Wat wordt er bereikt?
Betrek iedere deelnemer bij het proces, ongeacht de groepsgrootte. Genereer meer ideeën in minder tijd. Haal alles uit de aanwezige knowhow en expertise, ook van bronnen die minder zichtbaar of voor de hand liggend zijn.
Doormiddel van gestuurde conversatie worden ideeën en oplossingen op een snelle manier gefilterd. De deelnemers zijn/worden eigenaar van de door hun ingebrachte de ideeën, dus de opvolging en implementatie ervan is makkelijker.
Wanneer toe te passen?
- Bij een presentatie of workshop, als het belangrijk is om feedback te krijgen (vragen, opmerkingen en ideeën), in plaats van het publiek te vragen: “Heeft u nog vragen?”
- Om een conversatie in gang te zetten en te structureren, nadat het onderwerp van een vergadering is aangekondigd
- Voor een groep die is opgeroepen om een probleem of een innovatiekans aan te pakken
- Voor het op gang brengen van een vastgelopen discussie die daardoor disfunctioneel is geworden
- In plaats van de “leider” die mensen ‘vertelt’ wat ze moeten denken en doen (vaak onbedoeld)
- Voor een groep die overmatig wordt beïnvloed door de “leider”
De vijf elementen – snelstart
- Stel de uitnodiging op
Stel een vraag met betrekking tot een op te lossen probleem, stel een onderwerp voor of doe een suggestie: “Welke kansen zie jij bijvoorbeeld om vooruitgang te boeken bij deze uitdaging, hoe ga je om met deze situatie, welke ideeën of acties zou jij voorstellen?”
- Hoe is de ruimte ingedeeld? Welke materialen zijn er nodig?
- Onbeperkt aantal groepen
- Ruimte voor deelnemers om face-to-face te kunnen werken in paren en viertallen
- Stoelen en tafels zijn optioneel
- Papier en schrijfgerei voor deelnemers om observaties en inzichten te noteren
- Hoe worden de deelnemers bij het proces betrokken?
- Iedereen in de groep is erbij betrokken (de moderator meestal niet)
- Iedereen heeft dezelfde kansen om mee te doen
- Hoe zijn de groepen samengesteld?
In het begin werkt iedereen voor zichzelf, dan in paren, dan vier, uiteindelijk de hele groep
- Stappenplan en duur
- Iedereen denkt zelfstandig na over het gekozen probleem, verpakt als vraag. Bijv. “Welke kansen zie je om vooruitgang te boeken bij deze uitdaging, hoe ga je om met deze situatie, welke ideeën of acties zou je voorstellen?” (1 minuut)
- Vervolgens worden deze ideeën verder gefilterd en uitgewerkt in paren (2 minuten)
- Ideeën van de paren worden verder verfijnd in groepen van vier. Hier worden de overeenkomsten en verschillen onderzocht en benadrukt (4 minuten)
- Vraag: “Welk idee vond uw groep het meest aansprekend?” Vervolgens introduceert elke groep dat idee (deze stap kan indien nodig worden herhaald) (5 minuten)
Met welk doel?
- Elke deelnemer is betrokken bij het zoeken naar de antwoorden.
- Om de vicieuze cirkel van controle, hiërarchie te doorbreken.
- Creëer een veilige ruimte waarin hiërarchie minder invloed heeft.
- Iedere deelnemer heeft de ruimte om ideeën in te brengen, waardoor de diversiteit aan meningen wordt vergroot.
- De kwaliteit van de input wordt verbeterd voordat ze met de hele groep worden gedeeld
- Er wordt op natuurlijke wijze consensus en/of een gemeenschappelijk begrip gecreëerd
Liberating Structure: 9 Why’s en wat ze zijn (15 min)
We merken dat deelnemers soms blijven hangen in oppervlakkige antwoorden als we vragen waarom iets belangrijk is. De werkvorm ‘9 Why’s’ helpt om echt tot de kern te komen. Door negen keer achter elkaar te vragen “Waarom is dat belangrijk voor jou?” ontstaat er verdieping.
Wat wordt er bereikt?
De 9 Why’s helpen om in korte tijd tot de kern te komen van een idee, motivatie of doel. Deelnemers ontdekken wat er écht toe doet. Vaak blijven we hangen in oppervlakkige formuleringen zoals “efficiënter werken” of “beter samenwerken”. Door herhaaldelijk te vragen waarom iets belangrijk is, ontstaat verdieping. Je merkt dat teams hierdoor scherper gaan kijken naar wat ze willen bereiken, en waarom dat eigenlijk nodig is. Dat helpt om prioriteiten te stellen, draagvlak te creëren en besluitvorming makkelijker te maken.
Wanneer toe te passen?
- Als je een gezamenlijk doel wilt formuleren
- Wanneer een team vastloopt in abstracte formuleringen
- Om draagvlak te creëren voor een verandering of initiatief
- Bij het starten van een project om het ‘waarom’ helder te krijgen
- Als je merkt dat mensen het over ‘hetzelfde’ lijken te hebben, maar toch langs elkaar heen praten
- Voorafgaand aan PI Planning of productvisie-sessies
De vijf elementen – snelstart
Stel de uitnodiging op
Start met een vraag die gericht is op een activiteit of project, bijvoorbeeld: “Wat doe jij als je werkt aan onze nieuwe klantreis?” Vervolgens vraag je: “Waarom is dat belangrijk voor jou?” En blijf dat herhalen.
Hoe is de ruimte ingedeeld? Welke materialen zijn er nodig?
- Werk in tweetallen, bij voorkeur met pen en papier
- Breakout rooms of een rustige ruimte
- Geen tafels of stoelen nodig, maar mag wel
- Geen speciale hulpmiddelen vereist
Hoe worden de deelnemers bij het proces betrokken?
Iedereen is zowel vrager als beantwoorder. Iedereen krijgt evenveel spreektijd. De rol van de facilitator is beperkt tot het uitleggen van het doel en het proces.
Hoe zijn de groepen samengesteld?
Werk in tweetallen. Wisselen van duo is optioneel, afhankelijk van het doel van de sessie.
Stappenplan en duur
- Stel een concrete openingsvraag zoals: “Wat doe jij als je werkt aan [activiteit]?” (1 minuut)
- Vraag vervolgens 9 keer achter elkaar: “Waarom is dat belangrijk voor jou?” (8 minuten)
- Ruil van rol en herhaal de oefening (9 minuten)
- Laat enkele duo’s plenair delen wat ze verrassend vonden (optioneel, 3 minuten)
Met welk doel?
- Dieper inzicht krijgen in de motivatie en het achterliggende doel
- Abstracte termen concreet maken
- Een gedeeld begrip creëren over ‘waarom we dit eigenlijk doen’
- Meer focus en richting geven aan projecten of bijeenkomsten
- Misverstanden of aannames blootleggen
- Het gesprek openbreken op een veilige en gestructureerde manier
33 werkvormen
Bovenstaande voorbeelden zijn er maar twee van de 33 werkvormen die momenteel op liberatingstructures.com staan. Hieronder een snelkeuze uit het menu, die ook bij uitstek toegepast kan worden in een Scrum setting:
TRIZ: maakt het mogelijk om heilige huisjes veilig uit te dagen en moedigt het ketterse denken aan. De vraag is “Waarmee moeten we stoppen om vooruitgang te kunnen boeken m.b.t. onze fundamentele doelstellingen?” Van waarde voor: Product Backlog Refinement
Wise Crowds: faciliteert en stimuleert kleine of grote groep mensen bij het helpen van elkaar. Met deze werkvorm ontwikkel je het vermogen van teams om elkaar te consulteren en/of om hulp te vragen. Er wordt een klimaat gecreëerd waar ondersteunende relaties zich snel kunnen ontwikkelen. Van waarde voor: Daily Scrum en teamdynamiek in het algemeen.
Heard, Seen, Respected (HSR): helpt leden van een team om ongewenste patronen te identificeren en als team om te schakelen naar een productievere samenwerking. Deelnemers ervaren in de praktijk meer inlevingsvermogen in elkaar en de voordelen die dit met zich meebrengt. Van waarde voor: Retrospectives
Ook interessant:
- Zelforganisatie: Wat is het? (incl. checklist)
- Scrum overheid: 4 redenen om te scrummen
- 10 Scrum Animaties
- Agile Coach opleiding volgen?
Volg ons op LinkedIn (we delen onze blogs met je)
