samen
werken
Fishbowl – Liberating Structure
Wat is de fishbowl methode en waar gebruik je het voor?
Je kent het wel, midden in een vergadering ontstaat er een discussie over een onderwerp waar iedereen ontzettend gepassioneerd over is. Iedereen heeft er een mening over maar eigenlijk vergeten we naar elkaar te luisteren. Dit is waar de fishbowl uitkomst biedt!
De fishbowl is een gespreksstructuur met kaders en heeft als doel een efficiënte dialoog met als uitkomst een conclusie of een oplossing.
De kaders zorgen ervoor dat de persoon die aan het woord is, niet wordt onderbroken en dat andere mensen gedwongen worden te luisteren. Deze methode is daarom uitermate geschikt voor het voeren van constructieve discussies en gesprekken in grote groepen.
De Methode
De fishbowl werkt als volgt:
- Je bent met een grote groep mensen gezamenlijk in één ruimte
- Het onderwerp van deze discussie wordt vooraf bepaald door de moderator
- In het midden van de ruimte staat een kring van 4 of 5 stoelen. Afhankelijk van welke vorm van de fishbowl je kiest, worden deze stoelen allemaal bezet of blijft er een vrij
- De mensen die de discussie voeren nemen plaats op deze stoelen en vormen samen de binnencirkel
- De overige personen vormen een tweede kring om het gesprek heen, zij vormen samen de buitencirkel. De enige taak van de buitencirkel is te luisteren naar de discussie die in de binnencirkel wordt gevoerd. De fishbowl bewaakt op deze manier dat de mensen in de binnen cirkel aan het woord kunnen zijn zonder dat mensen elkaar onderbreken.
Voordelen van een fishbowl
Ten opzichte van een plenaire discussie biedt de fishbowl een manier van discussiëren die heel beheersbaar is. Deze overlegconstructie zorgt ervoor dat er bewust overleg wordt gevoerd waarbij mensen kunnen uitpraten en er naar elkaar geluisterd wordt. Deze overlegconstructie is ook goed bruikbaar voor grote groepen mensen. Door letterlijk een paar mensen in het midden van de aandacht te zetten is het duidelijk wie er aan het woord zijn. Zo krijgen zij de kans om uit te praten en wordt er ook echt naar hen geluisterd.
De verschillende vormen van een fishbowl
Afhankelijk van jouw omgeving kan je kiezen voor een andere vorm van de fishbowl. Het is leuk beide vormen eens uit te proberen om te zien wat voor jullie omgeving goed werkt.
De open fishbowl
De regel van de open fishbowl is dat er altijd één lege stoel in de kring staat. In dat geval staan er 5 stoelen in de kring waarvan er altijd maar 4 bezet mogen zijn. Zo kan er op ieder moment één persoon uit de buitencirkel de lege stoel innemen en deelnemen aan het gesprek. Wanneer dit gebeurt moet een deelnemer uit de binnencirkel, die naar eigen inzicht op dat moment minder bijdraagt aan het gesprek, vrijwillig de fishbowl verlaten om zo een stoel vrij te maken. Door deze afwisseling van deelnemers krijgen verschillende mensen de mogelijkheid hun waarde toe te voegen aan de discussie.
De gesloten fishbowl
In de gesloten fishbowl blijven de deelnemers van de binnen cirkel hetzelfde. Vooraf spreek je een time-box af voor de duur van deze fishbowl. Wanneer de time-box afloopt verlaten de deelnemers de binnen cirkel en neemt een nieuwe groep vanuit de buitencirkel plaats. Na een aantal rondes sluit de moderator de fishbowl af en geeft een samengevatte conclusie van de discussies die gevoerd zijn. Omdat de buiten cirkel in deze vorm geen mogelijkheid heeft in te springen en hun mening te geven, moet deze mening op een andere manier geborgen worden. Hier zijn verschillende variaties op bedacht.
Fishbowls in de praktijk
In de praktijk blijkt dat zowel de open als de gesloten fishbowl uitdagingen met zich mee kunnen brengen. Zo heeft de buitencirkel interessante ideeën waar in de gesloten fishbowl niet direct ruimte voor is. En zo zullen de meeste introverte mensen niet altijd direct de binnencirkels betreden in de open fishbowl, terwijl hun mening juist zo van toegevoegde waarde is. Om deze reden zijn er verschillende varianten bedacht op beide vormen van de fishbowl die een uitkomst bieden voor deze uitdagingen.
1-Op-1 fishbowl
Dit is een directe variatie op de open fishbowl, waarbij er maar twee stoelen in de kring staan. Twee mensen gaan met elkaar de discussie aan. Wanneer een persoon uit het publiek plaats wil nemen in de fishbowl, tikt hij op de schouder van de persoon die hij wil vervangen op een moment dat deze persoon niet aan het woord is. De persoon die is aangetikt voegt zich bij het publiek terwijl de persoon die uit het publiek is gekomen nu in zijn plaats de discussie voortzet in de fishbowl.
Subgroepen
De groep kan worden opgesplitst in twee kleinere en afzonderlijke subgroepen (bijvoorbeeld per functie, doelgroep of leeftijd). Deze groepen komen afzonderlijk bijeen en bedenken drie tot vier vragen voor de andere groep, die op kaarten of post-its worden geschreven. De deelnemers komen opnieuw bijeen, wisselen kaarten uit en vormen twee cirkels met een subgroep in de andere en beide naar binnen gericht. De binnen cirkel leest een vraag en bespreekt deze, terwijl degenen in de buitencirkel luisteren maar niet spreken. Elke vraag wordt op deze manier besproken en zorgt ervoor dat iedereen in de binnenste cirkel de kans krijgt om te spreken. De cirkels worden vervolgens omgekeerd. De vragen die de groepen genereren, kunnen naar keuze van de organisator over hetzelfde onderwerp zijn of niet. Deze versie is uitermate geschikt voor grote groepen van dertig tot zestig mensen.
In de technische fishbowl wordt technologie gebruikt om de participatie te vergroten. Dit biedt alle deelnemers van de buitencirkel de mogelijkheid om hun gedachten te delen op een openbaar (online) platform zonder dat ze hoeven te wachten. Dit platform kan zelfs direct geprojecteerd worden in de ruimte zodat de binnenste cirkel dit kan gebruiken als extra gesprekspunten of om ideeën op te bouwen. Deze variatie zorgt voor een veilige omgeving die zowel extraverten en introverten ondersteunt in het uiten van hun mening.
En dan?
Jullie hebben een goed gesprek gehad in een vorm van een fishbowl die past bij jullie groep, en wat nu? De resultaten van het gesprek die zijn gemaakt door de moderator en de buitencirkel kunnen worden gebundeld, bijvoorbeeld op post-its.
De meest efficiënte manier om tot een vervolgstap of conclusie te komen is dot-voting. Iedereen in de ruimte (zowel binnen- als buitencirkel) krijgt drie stipjes te verdelen. Deze 3 stipjes mogen alle 3 op één post-it worden geplaatst of ze mogen verspreid worden over meerdere items. Op deze manier zie je al heel snel waar de meeste stipjes zich zullen verzamelen en zo wordt dus direct duidelijk waar het grootste gedeelte van de groep voorstander van is.
Uitdagingen van een fishbowl
Een fishbowl heeft naast de goede gesprekken die het teweegbrengt, ook nog wat uitdagingen. Zo zullen introverte en verlegen personen minder snel aan het woord komen. Zij worden in deze overlegstructuur minder geprikkeld zich te laten horen en met name in grote groepen zullen zij zich ervan weerhouden een plek in de fishbowl in te nemen. Om deze mensen meer te horen tijdens de fishbowl zou je voor een van de varianten kunnen kiezen, waarbij de discussies in kleinere groepen worden gesplitst of waarbij hun meningen op een andere manier worden verzameld zoals in de digitale variant.
Tips
- Ga staan! Zorg ervoor dat de afspraken duidelijk zijn over de hoeveelheid mensen die actief in de fishbowl mogen staan en op welk moment iemand de fishbowl binnen mag treden of moet verlaten.
- Time-box je fishbowl in welke vorm dan ook, dit behoudt de efficiëntie. Wanneer de time-box afloopt kan je ervoor kiezen om te stemmen, gaan we door of sluiten we het onderwerp af?
- Deel hand-outs uit waarop de deelnemers van de buitencirkel aantekeningen kunnen maken.
- Zorg voor wat lekkers! (Dit hoeft niet direct ongezond te zijn ?)
Het lijkt zo simpel, maar vaak wordt dit vergeten. Zonde, want dit draagt indirect bij een open sfeer, interactie en meer veiligheid in de groep!
Benodigdheden
- Gesloten Ruimte
- 5 stoelen
- 1 moderator – deze persoon introduceert het onderwerp en houdt de tijd/de time-box in de gaten.
- Koekjes! (Of ander lekkers)
Optioneel:
- Flip-over(s) of een digitaal scherm
- Post-its / notitiemateriaal
- Stiften of pennen
Ook interessant:
- 1-2-4-All – Liberating Structure
- Generative Relationships Star – Liberating Structure
- Wise Crowds – Liberating Structure
- Open Space – Liberating Structure
Vind je dit artikel interessant?
Volg ons op LinkedIn (we delen onze blogs met je)
